باب بقیعباب بقیع از درهای ضلع شرقی مسجد النبی است که به علت روبرو بودن با قبرستان بقیع به این نام شهرت یافت. به سبب وجود قبر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در قسمت جنوبی از دیرباز برای بیرون آمدن از باب جبرئیل ازدحام رخ می‌داد؛ لذا به فرمان ملک فهد بن عبدالعزیز، این باب ساخته شد. باب البقیع همچنین نام یکی از دروازه‌های شهر مدینه بوده است. ۱ - موقعیتباب بقیع در دیوار شرقی مسجد النبی، کنار باب جبرئیل، روبه‌روی بقیع و برابر باب السلام قرار دارد. ۲ - وجه تسمیهروبهرو بودن این باب با گورستان بقیع، سبب این نام‌گذاری بوده است. علی بن ابوبکر هروی (م،۶۱۱ق) از باب البقیع به عنوان یکی از درهای مسجد النبی یاد کرده است؛ اما در منابع دیگر، سخنی در این زمینه یافت نمی‌شود. چنین برمی‌آید که هروی نام دروازه مدینه را که در همان سو قرار دارد، با نام باب مسجد درآمیخته و یا بابی دیگر از مسجد را به تناسب قرار گرفتن در برابر بقیع، بدین نام خوانده است. ۳ - علت ساختبه دلیل وجود قبر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در قسمت جنوبی، از دیرباز برای بیرون آمدن از باب جبرئیل، ازدحام رخ می‌داد. از این رو، در دوره قایتبای مملوکی (حک: ۸۷۲ق-۹۰۱ق) و نیز سلطان عبدالمجید عثمانی (حک: ۱۲۵۵ق-۱۲۷۷ق) این قسمت از مسجد گسترش یافت؛ اما مشکل همچنان پابرجا بود تا آنگاه که ملک فهد بن عبدالعزیز (حک: ۱۴۰۲ق-۱۴۲۷ق) فرمان داد در این مکان دری بسازند. ساخت باب جدید با یک ورودی، به سال ۱۴۰۸ق [۲]
ابن مقبول، ضیاء بن محمد، التعریف بتاریخ، ص۴۲۹.
به پایان رسید.۴ - ویژگیهابر بالای این در همانند باب جبرئیل، سایبانی بر دو ستون قرار دارد. در نمای جلوی سایبان، آیه ۷۰-۷۱ سوره احزاب: «یَا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ قُولُوا قَوْلاً سَدِیداً• یُصْلِحْ لَکُمْ اَعْمَالَکُمْ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَ مَنْ یُطِعِ اللهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ فَازَ فَوْزاً عَظِیماً» نقش بسته است. اندکی پایین‌تر، عبارت: «بسم الله و الصلاة و السلام علی رسول الله، اللهم اغفرلی ذنوبی وافتح لی ابواب رحمتک» نوشته شده است. باب البقیع دارای دو لنگه در از جنس چوب ساج مرغوب است. [۴]
ابن مقبول، ضیاء بن محمد، التعریف بتاریخ، ص۴۲۹.
این در نیز همچون دیگر درهای ساخته شده در گسترش دوم سعودی، دارای قطعه‌های مسی مربع‌شکل با روکش آب طلا است که به گونه‌ای منظم در لنگه‌های در پراکنده شده‌اند. در لبه داخلی هر لنگه، نیم دایره مسی تعبیه شده است. با بسته شدن دو لنگه، دایره‌ای کامل شکل می‌گیرد که عبارت «محمد رسول الله» بر آن دیده می‌شود. در دو گوشه بخش فرازین باب نیز عبارت «الله اکبر» نقش بسته است. [۵]
ابن مقبول، ضیاء بن محمد، التعریف بتاریخ، ص۴۲۹.
[۶]
یمانی، احمدزکی، موسوعة مکة المکرمه، ج۱، ص۶۲۰.
۵ - یکی از دروازه های مدینهباب البقیع همچنین نام یکی از دروازه‌های شهر مدینه بوده است. ابن جبیر در سفرنامه‌اش می‌نویسد: از شهر مدینه دروازه‌هایی به سوی بقیع گشوده می‌شود که به باب البقیع شهرت دارد. ۶ - فهرست منابع(۱) احسن التقاسیم، المقدسی البشاری (م،۳۸۰ق)، قاهره، مکتبة مدبولی، ۱۴۱۱ق. (۲) الاشارات الی معرفة الزیارات، علی بن ابوبکر الهروی (م،۶۱۱ق)، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیه، ۱۴۲۳ق. (۳) التعریف بتاریخ و معالم المسجد النبوی، ضیاء بن محمد بن مقبول، جده، کنوز المعرفه، ۱۴۳۲ق. (۴) المسالک و الممالک، ابراهیم الفارسی الاصطخری (م،۳۴۶ق)، به کوشش الحسینی، وزارة الثقافة و الارشاد، ۱۳۸۱ق. (۵) موسوعة مکة المکرمة و المدینة المنوره، احمد زکی یمانی، مصر، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۹ق. (۶) نزهة المشتاق، شریف الادریسی (م،۵۶۰ق)، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۰۹ق. ۷ - پانویس
۸ - منبع• دانشنامه حج و حرمین شریفین، برگرفته از مقاله "باب بقیع"، تاریخ بازیابی۱۴۰۰/۰۵/۱۷. • تونه‌ای، مجتبی، فرهنگ‌نامه حج، ص۱۶۰. |